Afwijkingen aan de eileiders en de baarmoeder

Ook afwijkingen aan het voortplantingsstelsel zelf kunnen voor vruchtbaarheidsproblemen zorgen. Sommige van deze afwijkingen kunnen aangeboren zijn, andere kunnen op een latere leeftijd optreden.

Onder de belangrijkste afwijkingen aan het vrouwelijke voortplantingsstelsel onderscheiden we de volgende.

 

Afsluiting van de eileiders

De beweging van de eicel naar en in de eileider kan worden gehinderd door verklevingen rond de eileider en/of de eierstokken. De eicel en de spermatozoïden kunnen niet meer bewegen als de eileiders verstopt zijn. Een goede werking van de eileider is een essentiële voorwaarde voor een eventuele zwangerschap. Ongeveer 15% van de vruchtbaarheidsproblemen bij de vrouw is toe te schrijven aan afwijkingen aan de eileiders.

Een opklimmende infectie vanuit de vagina via de baarmoeder naar de eileiders en de buikholte is de belangrijkste oorzaak van afwijkingen en littekens in het kleine bekken. Functionele aandoeningen van de eileider kunnen zich op verschillende manieren uiten. Als het uiteinde van de eileider volledig verstopt is, dan kan die zich vullen met vocht. Dit verschijnsel wordt hydrosalpinx genoemd. De eileider zet uit en het slijmvlies en de spierlaag zijn vaak beschadigd. Soms is enkel het mechanisme om de eicellen op te vangen ontregeld door de vervorming, maar blijven de eileiders vrij. Naargelang van de plaats, de ernst en de oorzaak van de schade kan een operatie (microchirurgie) het probleem verhelpen. In het geval van een afwijking aan de eileiders (dik en stug) en als het slijmvlies geen plooien vertoont, is het beter om de eileiders te verwijderen en meteen over te gaan tot een IVF-behandeling.

De symptomen

De aanwezigheid van antilichamen tegen chlamydia kan wijzen op problemen met de eileiders. De afsluiting van de eileiders kan aan het licht komen tijdens een hysterosalpingografie (HSG) of een laparoscopie met eileidertesten (chromolaparoscopie).

De oorzaken

De oorzaken kunnen de volgende zijn:

• Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's, vooral chlamydia en gonococcus)
• Endometriose
• Ontsteking van het kleine bekken ('pelvic inflammatory disease' - PID)
• Littekenweefsel door een operatie aan de buik
• Aangeboren afwijkingen
• Myomen (vleesbomen)

De behandelingen

Bij vrouwen van wie beide eileiders zijn afgesloten, kan een operatie om de vruchtbaarheid te stimuleren via microchirurgie worden overwogen. Of deze techniek al dan niet kan worden gebruikt, hangt af van waar de afsluitingen zich bevinden en van de staat van de eileiders. Zelfs een geslaagde operatie garandeert niet altijd een zwangerschap. Met de opkomst van IVF is het aantal operaties fors gedaald.

Als er slechts één eileider verstopt is, dan kunnen de artsen geneesmiddelen voorschrijven om de eisprong te stimuleren zodat er per cyclus meerdere eicellen worden geproduceerd.

Het is belangrijk om weten dat het behandelen van de afsluitingen niet altijd het vruchtbaarheidsprobleem oplost. Heel wat vrouwen die aan hun eileiders geopereerd zijn, moeten daarna hun toevlucht tot IVF nemen.

 

Ontsteking van het kleine bekken

Een ontsteking van het kleine bekken ('pelvic inflammatory disease' - PID) is een infectie van de hoger gelegen vrouwelijke voortplantingsorganen. Doorgaans is de oorzaak een infectie die zich vanuit de vagina via de baarmoeder uitbreidt naar de eileiders en de buikholte. Soa's zijn de belangrijkste oorzaak van opklimmende infecties. Deze complicatie kan de baarmoederwand, de eierstokken en/of de eileiders beschadigen.

De symptomen

PID kan verschillende symptomen inhouden:

• Abnormale bloedingen
• Pijn
• Krampen
• Koorts

De oorzaken

Bij heel wat vrouwen worden oude modellen van spiraaltjes in verband gebracht met ontstekingen van het kleine bekken, littekenweefsel in de eileiders, schade aan de baarmoeder enz. Deze ontstekingen kunnen het gevolg zijn van bacteriën die in de baarmoeder zijn binnengedrongen tijdens het plaatsen van een spiraaltje.

Ook seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's) worden in verband gebracht met PID. Een niet-behandelde chlamydia kan leiden tot permanente schade en uiteindelijk tot een PID.

De behandelingen

Antibiotica worden het vaakst gebruikt om PID te behandelen. Naargelang de ernst van de aandoening kan een deel van het littekenweefsel (verklevingen) worden verwijderd via een laparoscopie of laparotomie. Als de baarmoeder beschadigd is, dan kan een hysteroscopie worden uitgevoerd om het orgaan te herstellen. Als de procedure echter mislukt, dan kan een vrouw nog altijd een beroep doen op de baarmoeder van een draagmoeder.

 

Aangeboren afwijkingen aan de baarmoeder en de vagina

Specifieke afwijkingen worden ook wel mulleriaanse afwijkingen genoemd. Een aangeboren afwijking aan de vagina of de baarmoeder kan het vermogen van een vrouw om zwanger te worden doen dalen of haar verhinderen om het embryo te voldragen. Er zijn heel wat mulleriaanse afwijkingen: tweehoornige baarmoeder, eenhoornige baarmoeder, geen baarmoeder, geen baarmoederhals, geen eileiders enz.

De symptomen

Naargelang van de ernst is het mogelijk dat een aangeboren afwijking geen symptomen vertoont. De diagnose wordt vaak gesteld tijdens een gynaecologisch onderzoek. Geen menstruatie of andere problemen van de cyclus kunnen meerdere oorzaken hebben en een aangeboren afwijking is er slechts één van. Ook pijn kan een signaal zijn. Als bijvoorbeeld de menstruatiebloeding door een afwijking aan de baarmoederhals of de baarmoederhalsopening niet weg kan, dan heeft dat op lange termijn een verhoging van de druk tot gevolg.

Onderzoeken

Een gynaecologisch onderzoek van de vrouwelijke geslachtsorganen kan helpen bepalen of één van de vermelde afwijkingen aanwezig is. Er bestaan meerdere methodes om afwijkingen op te sporen, zoals een transvaginale echografie, hysterosalpingografie, coelioscopie of hysteroscopie, de scanner, een MRI.

De oorzaken

De hier beschreven specifieke effecten zijn soms te wijten aan (al dan niet genetische) aangeboren afwijkingen of duiken op na een behandeling met geneesmiddelen.

In de jaren 50 werd diëthylstilbestrol (DES) voorgeschreven om miskramen te voorkomen. Jammer genoeg vertonen de dochters van vrouwen die dit geneesmiddel hebben gebruikt (DES-dochters) afwijkingen ter hoogte van de baarmoeder, de baarmoederhals of de vagina.

De behandelingen

Soms bestaat er een oplossing voor anatomische afwijkingen. De hysteroscopie is daar een voorbeeld van; met dit onderzoek kan een baarmoedertussenschot worden verwijderd.

Naast operaties kan ook de medisch geassisteerde voortplanting soms een mogelijkheid zijn om de onvruchtbaarheidsproblemen veroorzaakt door deze afwijkingen te behandelen.